Sevgili dost, bugün seninle motivasyon ve psikoloji üzerine sohbet ediyor olacağız. Motivasyonun son derece önemli bir güç olduğu ve insanların başarı düzeylerini belirleyebildiği bir gerçek. Ancak birçoğumuz onu doğru kullanmıyoruz. Hem harekete geçmek hem de hedefe doğru ilerlerken faydalanılacak bir güç olması bir yana, motivasyonun bazı psikolojik unsurları da var.
Güdülenme, yani hedefe doğru harekete geçiren, hatta bu hareketin sürdürülmesini sağlayan bir güç aslında. Ama motivasyon denilen gücün, bizim için tüm bunları yapabilmesi, onu doğru anlamamıza da bağlı. Motivasyonun iki temel türü var; dışsal motivasyon ve içsel motivasyon. Dışsal motivasyon, kısa vadelidir ve genellikle bir ödül elde etmek için kısa süreli harekete geçiricidir. İçsel motivasyon ise çok daha güçlüdür. Çoğunlukla kişinin kendisinden daha büyük bir şey için harekete geçmesini, kendini adamasını sağlar. Yani kalıcı başarı ve amaç duyguları ile ilgilidir. Birçok araştırma ve başarılı insanların hikâyeleri, içsel motivasyonun çok daha etkili olduğunu ortaya koyuyor.
Yani seninle bu yazıyı paylaşıyor olmamın nedeni; eğer motivasyonun psikoloji ile ilişkisini, seni nelerin motive ettiğini anlayacak olursan şimdi olduğundan çok daha başarılı işler çıkarabileceğin gerçeğidir. Önce motivasyonun arkasında hangi güçler var, onlara bakalım.
“Bir derdinizin olması, yaşamda bir amacınızın olduğunu gösterir.” Alan Coren
Motivasyon Psikolojisi
Amerikan Psikoloji Dergisi, psikolojiyi “zihin ve davranışın bilimsel olarak incelenmesi” olarak tanımlıyor. Bununla birlikte, motivasyonun arkasındaki güçler hakkında bize altı önemli bilgi sunuyor.
Para ve ödüller: Bu önemli ölçüde harekete geçirici bir güç. Kimileri ailesini geçindirebilmek adına paranın gerekliliğini bilir ve bunun için çalışır, hem de sevmedikleri işler olsa bile. Bu, korkuya dayalı motivasyondur, yani işsiz kalmamak, zor durumda kalmamak adına güdülenme vardır. Bazıları ise çok daha fazla parayı yine çok daha büyük amaçlar için kazanmak ister. Bunun için de kendilerini disipline ederler.
En iyi olma isteği – Kimileri için bu öyle bir dürtüdür ki, yaptıkları işte en iyi olmaktan başka hiçbir standardı kabul etmezler. Ben en iyi olmanın temel faktörünün hazırlıklı olma isteğinden kaynaklandığına inanıyorum. Anthony Robbins anlatıyor: “Bir keresinde Michael Jordan’a ‘Seni diğerlerinden farklı yapan şey nedir? Dünyanın en iyisi olma sebebin yetenek mi, hünerlerin mi, geçmişin mi, antrenman tarzın mı?’ diye sormuş tum. Bana dedi ki; “Tony sana gerçeği söyleyeceğim ve kulağa sahte alçak gönüllülük ya da abartı gibi gelmeyecek. Lise ikinci sınıftayken okul takımına alınmamıştım. Beni farklı yapan şey, ben kendimden diğer herkesin beklediğinden çok daha fazlasını beklerim. Her gün kendimden diğer herkesten ettiğimden çok daha fazlasını talep ederim. Ben başkaları ile değil kendimle yarışırım, başkalarına değil, kendime meydan okurum.”
“Bir amaca bağlanmayan ruh, yolunu kaybeder. Çünkü her yerde olmak, hiçbir yerde olmamaktır.” Montaigne
Başkalarına yardım etmek – Dünyayı değiştiren adamlardan biri, Albert Einstein şöyle diyordu: “Burada başkalarına yardım etmekten başka bir neden düşünemiyorum.” Yaptığı onca şeyi, bununla açıklıyordu. Bir bakıma, kendinden çok daha büyük bir şeyin parçası olmak…
Güç ve ün – Birçok insan, önemli biri olma, başkaları tarafından saygı görme beklentisi ile harekete geçer. Ancak çalışır, başarılı olur, ün kazanır ve mütevazı olmanın daha önemli olduğunu anlarlar.
Takdir edilmek – Gerçek şu ki bu da önemli bir dürtüdür. Ama çok kalıcı değildir çünkü dışsal bir motivasyondur.
Tutku – Bence içsel motivasyonun en güzel örneklerinden biridir tutku. Eğer yaptığın bir şeyi tutkularından ötürü yapıyorsan, başarısız olman imkansızdır desem abartmış olmam. Walt Disney şöyle diyordu: “Daha fazla para kazanmak için film yapmıyoruz, daha fazla film yapmak için para kazanıyoruz.” Aslında bu muhteşem bakış açısını, dünyanın neresinde olursa olsun zirve noktada başarılı olan hemen herkesin hayatında görebilirsin.
Psikolojide Motivasyon
Motivasyon, bakış açısına göre farklı şekillerde tanımlanabiliyor. Örneğin Oxford Sözlüğü, motivasyonu şu cümlelerle kayda geçmiş:
“Belli bir şekilde davranma veya hareket etme nedeni veya nedenleri.”
“Birinin bir şeyi yapma konusunda istekliliği.”
“Motivasyon, hedefe yönelik davranışları başlatan, yönlendiren ve sürdüren bir süreçtir.”
Tahmin edebileceğin gibi, bu tanımlardan çıkarım yaparsak, motivasyonun yaptığımız şeyin arkasındaki itici güç olduğunu ve hedefleri gerçekleştirmenin temel unsurunu oluşturduğunu söylemek mümkün.
Yukarıda bahsetmiştim, motivasyonun iki temel türü var, dışsal ve içsel motivasyon. Dışsal motivasyon, başkaları tarafından oluşturulan şartlara göre, genellikle bir ödüle ulaşmak amacıyla bazı faaliyetlerde bulunmaktır. Örneğin çalıştığın şirkette yaz ayları için bir promosyon vardır ve satışlarını artıracak olursan, ekstra prim yahut bir tatil kazanabilirsin. Ancak bu gibi durumlar, seni çok kısa süreliğine konfor alanından çıkarır ve sonra yine asıl potansiyelini inkâr eden birine dönüşebilirsin.
Öte yandan, içsel motivasyon, “başarı için içsel bir itki veya amaç duygusu” olarak tanımlanır. Araştırmalar, ikisi arasında daha etkili olanın, en iyi sonuçlara yol açan motivasyonun içsel motivasyon olduğunu belirtmektedir. Yani bir başkasının ya da senin dışında bir nedenin sağladığı motivasyon, hem kısa süreli oluyor hem de karakterine dönüşecek alışkanlıklar edinmeni sağlamıyor. Ancak içsel motivasyon, inançların, amacın ve tutkuların ile ilgilidir ve çok daha başarılı sonuçlar almanı sağlar. Bu sebeple seni içeriden itecek bir nedenin olmalı.
Kevin Kruse, içsel motivasyonun değerini şöyle ifade ediyordu:
“Hayat, gelir değil etki yaratmakla ilgilidir.”
Stephen Covey ise bu konuda şöyle diyordu:
“Motivasyon içimizdeki bir ateştir. Eğer biri bu ateşi yakmaya çalışırsa, büyük olasılıkla çok kısa süre yanar.”
İşte içsel motivasyonun neden bu kadar güçlü olduğunu gösteren beş temel neden:
Otonomi: Kişinin kendi kararlarını alabilme özgürlüğünü ve kontrolünü hissetmesini sağlar. Bu, kişinin kendi hedeflerini belirleme ve kendi yollarını seçme yeteneğini kapsar. Çok sevdiğim bir ifade var; “Özgür olmak hiçbir şeydir ama özgürleşmek çok yüce bir şeydir.” Yani bugün herhangi biri gibi yaşamak bir özürlüktür. Ancak herkesin seni kendisine benzetmeye çalıştığı şu hayatta, tüm bu yönlendirmelere rağmen sıra dışı biri olmayı seçmek, yani özgürleşmek çok yüce bir şeydir.
Yetenek ve Beceri Gelişimi: İçsel motivasyon, kişinin yeteneklerini ve becerilerini geliştirme arzusunu besler. Kişi, ilgi duyduğu bir konuda kendini sürekli olarak geliştirmek isteyecektir. Yukarıda Michael Jordan ile Anthony Robbins arasında geçen konuşmada olduğu gibi. Eğer içsel bir motivasyonun varsa, kendini geliştirmek için her gün daha fazlasını yapma konusunda istekli olursun.
İçsel Ödüller: İçsel motivasyon, başarı, memnuniyet, gurur gibi içsel ödüllerin elde edilmesini sağlar. Kişi, kendi başarısından ve ilerlemesinden duyduğu memnuniyeti yaşayarak motive olur.
Bağlantı ve İlişkiler: İçsel motivasyon, kişinin diğer insanlarla bağlantı kurma ve ilişki geliştirme ihtiyacını besler. İşbirliği ve destek, kişiyi motive eden önemli faktörlerdir. Neticede hiçbir büyük başarı yoktur ki, kişi onu kendi başına elde etsin.
Anlam ve Amaç: İçsel motivasyon, kişiye hayatta bir anlam ve amacın olduğunu hissettirir. Kişi, yaptığı işin anlamlı olduğunu ve daha büyük bir amaca hizmet ettiğini düşünerek motive olur. Victor Frankl, Nazilerin kurduğu en büyük toplama kampından, büyük bir amaca hizmet etme düşüncesi ile sağ çıkabilmişti. Tüm ailesini orada kaybetmesine, akıl almaz işkencelere rağmen, oradan kurtulup insanlara şunu anlatmayı amaç edinmişti; “İnsan özgürlüğünün son noktası, başına her ne gelirse gelsin, tutumunu seçebilme özgürlüğüdür.”
Sevgili dost, anlatmak istediğim şey, bir şeyleri başarabilmek adına motivasyon önemlidir ancak içsel olması çok daha önemlidir.
Motivasyonun psikolojisi, hayatta başarılı olmak için gereken bakış açısı hakkında bize iç görüler sunar. En iyisini hedefleyen ve ona ulaşan insanlar, dışsal bir motivasyona ihtiyaç duymazlar çünkü içeriden ta derinlerden gelen bir motivasyonları vardır. Senin motivasyonuna, senin nedenlerine.
